اجرای کالابرگ الکترونیک با ۶۵ همت اعتبار

سه میلیون خانوار مشمول کالابرگ الکترونیک

میزان همکاری فروشگاهها با طرح کالابرگ الکترونیک در طول زمان اجرا متفاوت بوده به طوری که قبل از شهریور سال ۱۴۰۲ حدود ۶۵ هزار فروشگاه به طرح متصل بودند و از بعد شهریور تا پایان دی ماه همان سال حدود ۱۰۰ هزار فروشگاه و با اجرای طرح فجرانه حدود ۲۰۰ هزار فروشگاه با طرح همکاری می کردند.

از ۲۰۰ هزار فروشگاهی که در این طرح مشارکت داشتند حدود ۸۰ درصد خریدها از فروشگاههای خُرد بوده و ۲۰ درصد از فروشگاههای زنجیره‌ای انجام شده است. همکاری فروشگاهها در طرح یک منفعت دوسویه داشت، از طرفی دسترسی مردم برای مشارکت در طرح آسان تر می شد و از طرفی دیگر فروشگاهها با افزایش تعداد مشتری منتفع می شدند.

با شروع طرح، در انتهای سال ۱۴۰۱ کل خانوارهای یارانه بگیر به میزان یارانه نقدی دریافتی، تحت پوشش طرح کالابرگ قرار گرفتند. خانوارها اختیار داشتند که پیش از زمان دریافت یارانه نقدی ماهیانه، سبد کالای طرح کالابرگ را بدون هیچگونه یارانه تشویقی از فروشگاههای مشخص شده خریداری کنند.

در ادامه با آغاز سال ۱۴۰۲ طرح تغییر شکل اساسی داد. در مدل جدید سه دهک پایین درآمدی و مددجویان تحت پوشش نهادهای حمایتی مشمول طرح کالابرگ الکترونیکی قرار گرفتند و برای ترغیب افراد برای مشارکت در طرح، مبلغ ۸۰ هزار تومان اعتبار یارانه تشویقی جهت خرید کالای اساسی علاوه بر یارانه اصلی در نظر گرفته شد. این مرحله به منظور جبران افزایش تورمی قیمت کالای اساسی برای گروه های کم‌درآمد جامعه به اجرا درآمد و تا نیمه مرداد سال ۱۴۰۲ ادامه یافت.

در مرحله بعد یارانه تشویقی برای مشمولین (سه دهک پایین درآمدی) به ۱۲۰ هزار تومان افزایش یافت. به مرور در انتهای شهریورماه سال ۱۴۰۲ جامعه هدف از سه دهک به پنج دهک اول درآمدی افزایش یافت و در نهایت از اواخر مهرماه همان سال به هفت دهک درآمدی رسید.

در حقیقت از مهرماه سال ۱۴۰۲ حدود ۶۰ میلیون نفر مشمول استفاده از طرح کالابرگ الکترونیک بودند. تا قبل از شهریور سال ۱۴۰۲ که جامعه هدف به سه دهک پایین درآمدی محدود شده بود، حدود یک میلیون خانوار در طرح مشارکت می کردند، اما بعد از شهریور ۱۴۰۲ و با گسترده شدن دایره شمول طرح در دو مرحله ۱ تا دهک هفت، حدود سه میلیون خانوار در طرح مشارکت داشتند.

اجرای طرح فجرانه

مرحله اول طرح فجرانه از اواخر بهمن ماه سال ۱۴۰۲ به اجرا درآمد که صورت دیگری از طرح کالابرگ الکترونیک بود؛ در این طرح قیمت سبد مبنای طرح کالابرگ الکترونیک برای سال پایه(۱۴۰۱) محاسبه شده و تفاوت آن با قیمت همان سبد در سال ۱۴۰۲ به عنوان یارانه تشویقی به گروههای مشمول (هفت دهک اول درآمدی) پرداخت می شد.

مجموع هزینه خرید سبد مبنا در سال ۱۴۰۱ حدود ۵۲۳ هزار تومان بود، اما هزینه خرید همان سبد به علت تورم در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته و به حدود ۷۴۳ هزار تومان رسیده است که تفاضل آن با قیمت سال گذشته حدود ۲۲۰ هزار تومان بوده که معادل یارانه تشویقی در نظر گرفته شده در طرح فجرانه است.

به بیان دیگر، افراد هرکدام از کالاهای مشخص شده در بازه قیمتی جدول را انتخاب می‌کردند، مابه‌التفاوت ناشی از تورم در سال جدید را دولت به عنوان یارانه تشویقی تا سقف ۲۲۰ هزار پرداخت می کرد در نتیجه در صورتی که فرد مثال از برنجی با برندی که قیمت آن بیشتر از رقم تعیین شده است، مصرف کند، یارانه تشویقی تا سقف ۳۰ هزار تومان (تفاوت ۱۱۰ هزار تومان و ۸۰ هزار تومان در دو سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲) پرداخت شده و بقیه مبلغ را فرد باید خود پرداخت می کرد.

طرح فجرانه از ۱۸ بهمن ماه سال ۱۴۰۲ آغاز شد و به دلیل آنکه جذابیت مالی بیشتری نسبت به مدل قبلی کالابرگ برای مصرف کنندگان داشت، میزان مشارکت در طرح کالابرگ را افزایش داد. بر اساس داده های شرکت فارا حدود ۱۷ میلیون سرپرست خانوار در مرحله اول فجرانه شرکت کردند.

طرح کالابرگ را می توان به لحاظ تغییرات در دایره شمول و میزان یارانه تشویقی به سه دوره تقسیم کرد:

مرحله اول قبل از شهریورماه سال ۱۴۰۲ که مشمولان محدود به سه دهک پایین درآمدی و مددجویان نهادهای حمایتی شده بودند.

مرحله دوم در شهریور و مهرماه سال ۱۴۰۲ که دایره مشمولان طرح به ترتیب به پنج و سپس در مهرماه به هفت دهک افزایش یافت؛ ضمن اینکه یارانه تشویقی پیش از این به رقم ۱۲۰ هزار تومان رسیده بود که این مرحله تا نیمه سال ۱۴۰۲ ادامه یافت.

مرحله سوم طرح با عنوان طرح فجرانه از نیمه بهمن ماه سال ۱۴۰۲ آغاز شد که ضمن افزایش یارانه تشویقی به ۲۲۰ هزار تومان شرایط استفاده از طرح را تسهیل کرده بود.

کالابرگ برای دولت چقدر هزینه داشت؟

بر اساس گزارشی که مرکز پژوهشهای مجلس به تازگی منتشر کرده است، طرح کالابرگ تا قبل از شهریور سال ۱۴۰۲ که جامعه هدف محدود و میزان یارانه تشویقی نیز کمتر بوده، با توجه به استقبال اندک جامعه هدف، حدود یک هزار میلیارد تومان هزینه داشته است.

با افزایش جامعه هدف به پنج و سپس هفت دهک تا بهمن ماه پارسال، سازمان هدفمندی یارانه ها حدود ۹ هزار میلیارد تومان به حساب شرکت فارا (مجری طرح) پرداخت کرده، اما با افزایش یارانه تشویقی از بهمن ماه ۱۴۰۲ در قالب طرح فجرانه، برای چهار ماه پایانی اجرای طرح حدود ۳۲ هزار میلیارد تومان پرداخت شده است.

در مجموع طرح کالابرگ الکترونیک ۴۲.۳ هزار میلیارد تومان منابع مالی دریافت کرده که حدود ۷۶ درصد آن بابت اجرای طرح فجرانه برای تقریباً نیمه بهمن ۱۴۰۲ به بعد است.

با شروع طرح فجرانه به دلیل افزایش یارانه تشویقی و افزایش استقبال جامعه هدف، میزان اعتبار مورد نیاز افزایش قابل توجهی داشت و طبیعی بود که دولت با وجود محدودیتهای مالی، امکان تأمین به موقع منابع مالی مورد نیاز را نداشته باشد.

طرح فجرانه در اردیبهشت سال ۱۴۰۳ متوقف شد اما برخی از مطالبات فروشگاهها که پرداخت نشده بود در شش ماهه اول سال ۱۴۰۳ از طریق سازمان هدفمندی یارانه ها به حساب شرکت فارا نزد بانک رفاه کارگران پرداخت شده است.

در حقیقت برخی از مطالبات فروشگاهها تا حدود مرداد و شهریور سال ۱۴۰۳ معوق مانده بود و دولت با تأخیر مطالبات آنها را پرداخت کرد. آنچه مشخص است دولت بودجه قابل توجهی را برای اجرای طرح کالابرگ الکترونیک هزینه کرده است.