پیچیده‌ترین فریب بشری چیست؟
کارشناس علوم قرآن و حدیث در تبیین حکمت ۱۹۸ نهج‌البلاغه در برنامه «شنبه‌های علوی» به یکی از پیچیده‌ترین آسیب‌های فکری و اجتماعی اشاره کرد؛ استفاده از مفاهیم حق برای رسیدن به اهداف باطل، همان‌گونه که امام علی (ع) درباره‌ی خوارج فرمودند: «کلمهُ حقٍّ یُرادُ بها باطل».
به گزارش تجارت ایده‌آل، در طول تاریخ، حقیقت همواره مورد احترام و ارزش‌گذاری انسان‌ها بوده است. هر جامعه‌ای که در پی عدالت، رشد و تعالی بوده، ناگزیر مسیر خود را بر پایه‌ی شناخت «حق» و عمل به آن بنا نهاده است. اما آنچه در این مسیر بیش از هر چیز نگران‌کننده و گمراه‌کننده بوده، نه فقط نادانی نسبت به حق، بلکه سوء استفاده از چهره‌ی حق برای رسیدن به اهداف ناحق است. زمانی که «حق» در ظاهر ادا می‌شود، اما در باطن، باطل و انحراف در آن نهفته است، فاجعه‌ای اخلاقی و اجتماعی شکل می‌گیرد که می‌تواند پایه‌های یک جامعه را از درون متزلزل کند.
بنابر روایت شبستان، این پدیده، تنها مختص زمان ما نیست؛ بلکه ریشه در تاریخ دارد و در سخنان بزرگان دین نیز با دقت و صراحت بدان اشاره شده است. از جمله این هشدارهای تاریخی، حکمت ۱۹۸ نهج‌البلاغه از حضرت امام علی (ع) است؛ آن‌گاه که در برابر شعار ظاهراً حق‌طلبانه‌ی خوارج، یعنی «لا حکم إلا لله»، فرمودند: «کلمهُ حقٍّ یُرادُ بها باطل»؛ سخنی که ظاهرش حق است اما با نیت و هدفی باطل بیان می‌شود. این جمله، به‌نوعی بیانگر یکی از پیچیده‌ترین و ظریف‌ترین انحرافات بشری است: استفاده از الفاظ مقدس، برای توجیه رفتارهای فریبکارانه یا نادرست.
در جامعه‌ی امروزی نیز، با وجود پیشرفت‌های فراوان در علم، اطلاعات و رسانه، این پدیده‌ی خطرناک همچنان ادامه دارد. افراد زیادی هستند که شناخت درستی از مفاهیم دینی، اخلاقی یا حتی حقوقی دارند، اما در هنگام عمل، مسیرهایی را برمی‌گزینند که خلاف آن آگاهی و شناخت است. به عبارتی دیگر، حق را می‌فهمند ولی آن را از راه باطل پیگیری می‌کنند. اینجاست که تفاوت میان دانستن و درست عمل کردن خود را نشان می‌دهد؛ دانستنِ حق کافی نیست، بلکه باید برای رسیدن به آن، از راه و ابزار صحیح نیز استفاده کرد.
در همین راستا، زهرا رمضانیان، کارشناس علوم قرآن و حدیث، در «شنبه‌های علوی» در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری شبستان با تمرکز بر همین موضوع، به بررسی دقیق و کاربردی این حکمت از امام علی (ع) و آیه ۵۷ سوره انعام و آیات ۴۰ و ۶۷ سوره یوسف پرداخت و گفت: در این حکمت امام علی (ع) بیان می‌فرمایند: «کلمه‌ی حق که به وسیله‌ی آن باطل خواسته می‌شود»، این عبارت حکیمانه به‌طور دقیق اشاره به این دارد که برخی افراد با استفاده از عبارت و شعارهای حق، اهداف باطلی را دنبال می‌کنند و به‌نوعی از حقیقت سوء استفاده می‌کنند.
وی با اشاره به مفاهیم عمیق حکمت‌های امام علی (ع)، بیان کرد: خداوند به وسیله‌ی لشکریانش، یعنی همان قوانین طبیعت و اسباب زمین، امور این کره خاکی را به انجام می‌رساند. خداوند در ذات خود نیاز به هیچ‌کسی ندارد و خودش به‌طور ثابت و بی‌نیاز است، اما انسان‌ها در این دنیای مادی برای یادگیری چگونگی زندگی کردن، تصمیم‌گیری، انتخاب کردن و در نهایت تکامل یافتن به دنیا آمده‌اند.
رمضانیان ادامه داد: انسان‌ها باید یاد بگیرند که چگونه با اراده و آگاهی به تکامل برسند و مسئولیت زندگی خود را در این دنیا به عهده گیرند. آنها باید خود را بپذیرند، جسم، روح و روان خود را درک کنند و با قوانین طبیعت و مادیات زندگی خود هماهنگ شوند.
کارشناس علوم قرآن و حدیث به یکی از ویژگی‌های مهم امام علی (ع) اشاره کرد و افزود: اگر تنها به غیب و قدرت‌های ماورایی اتکا می‌شد، حضرت امام علی (ع) به راحتی می‌توانستند حکومت خود را از طریق غیب و دنیای غیرمادی پیش ببرند. اما ایشان تصمیم گرفتند که در دنیای مادی با اراده‌ی حق و با پایبندی به اصول اخلاقی و درست حکمرانی کنند.
وی همچنین درباره‌ی مفهوم «اراده‌ی باطل» در سخنان امام علی (ع) توضیح داد: وقتی امام علی (ع) می‌فرمایند که کلمه‌ی حق، زمانی که برای باطل استفاده شود، در واقع اشاره به این دارند که برخی افراد با شناختن حق، اما به‌طور عمد یا به‌غلط، از راه‌های نادرست برای تحقق آن استفاده می‌کنند. این همان «اراده‌ی باطل» است که در جامعه‌ی امروز به‌وضوح قابل مشاهده است.
زهرا رمضانیان با مثالی به توضیح این نکته پرداخت و گفت: در دنیای امروز، بسیاری از افراد حق را می‌شناسند و حتی آن را تشخیص می‌دهند، اما در عمل، راه‌های نادرستی را برای پیگیری آن انتخاب می‌کنند. به عنوان مثال، تصور کنید که راه صحیح عبور از بزرگراه، استفاده از پل هوایی است، اما فردی می‌خواهد از وسط بزرگراه عبور کند. این حرکت هرچند که بر اساس حق است، اما از راه باطل و نادرست انجام می‌شود و در نهایت نتیجه‌ای جز مرگ یا آسیب برای فرد ندارد. این همان اراده‌ی باطل است که امام علی (ع) از آن سخن می‌گویند.
وی در پایان تاکید کرد: در جامعه‌ی امروز، این پدیده به وضوح قابل مشاهده است و بسیاری از افراد علی‌رغم آگاهی از حقیقت، از روش‌ها و راه‌های نادرست برای دستیابی به آن استفاده می‌کنند. در نتیجه می‌توان گفت که پیروی از حق تنها در صورتی مفید است که آن را از طریق راه‌های صحیح و مطابق با اصول اخلاقی پیگیری کنیم و از انحراف به سمت روش‌های نادرست و باطل پرهیز کنیم.