این اتفاقات تلخ، نه تنها سلامت روحی و روانی دانش‌آموزان را به خطر انداخته، بلکه باعث ایجاد شکاف عمیقی بین اولیا و کادر مدارس می‌شود. درگیری‌های لفظی بین مدیران مدارس و والدین، نشان‌دهنده عمق این بحران است.
نمونه اخیر این اتفاقات، درگیری میان مدیر مدرسه‌ای در اصفهان با پدر یکی از دانش‌آموزان بر سر کمک‌های مالی اجباری و پس از آن تهدید به اخراج دانش‌آموز به بهانه نمرات ضعیف و تهدید به ثبت مورد انضباطی برای اخراج دانش‌آموز بود.
این مطلب، به بررسی ابعاد مختلف این اتفاقات ناگوار، علل و عوامل بروز آنها و راهکار‌های پیشگیری از تکرار آنها می‌پردازد. امید است با آگاهی‌بخشی و اتخاذ تدابیر مناسب، بتوانیم فضایی امن و آرام را برای دانش‌آموزان فراهم کنیم و از تکرار این حوادث تلخ جلوگیری کنیم.
در همین رابطه با رضوان حکیم زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش‌وپرورش گفت‌وگویی داشتیم.
مدرسه باید یک مکان تربیتی باشد
رضوان حکیم‌زاده؛ معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش بیان کرد: اولین تعریف ما از مدرسه، یک مکان تربیتی است. انتظار می‌رود همه کارکنان مدرسه در تمام فعالیت‌ها و برنامه‌ها به گونه‌ای رفتار کنند که با اصول تربیتی هماهنگ باشد.
وی افزود: حفظ احترام و کرامت دانش‌آموزان و خانواده‌ها، پرهیز از تحقیر، سرزنش و تنبیه بدنی و غیرفیزیکی (که ممکن است اثرات مخرب بیشتری بر سلامت روان دانش‌آموزان داشته باشد) از جمله اصول مهمی است که باید رعایت شود.
حکیم زاده با اشاره به اینکه وزارت آموزش و پرورش در آیین‌نامه اجرایی مدارس و برنامه‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در طرح نماد (نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان)، بهبود شرایط تربیتی مدارس را در دستور کار خود قرار داده است، متذکر شد: این موضوع توسط وزیر آموزش و پرورش نیز مورد تأکید قرار گرفته است. با توجه به ویژگی‌های نسل جدید و مسئولیتی که به عنوان کارگزاران تربیت داریم، مدرسه باید محیطی امن و پذیرنده برای همه دانش‌آموزان باشد، فارغ از هرگونه مشکل یا دشواری که وجود دارد.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش گفت: دانش‌آموزان در مدرسه باید احساس حضور در یک فضای امن را داشته باشند. هر رفتاری که این احساس امنیت را کاهش دهد، قطعاً مورد تأیید آموزش و پرورش نیست. در جلسات متعددی که با استان‌های مختلف برگزار می‌شود، ایجاد محیط مثبت یادگیری و ایمن به طور مداوم مورد تأکید قرار می‌گیرد. این موضوع در برنامه‌های مصوب سالانه معاونت ابتدایی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.
پیگیری موارد تخلف و آموزش مستمر
وی ادامه داد: مواردی که در رسانه‌ها منتشر یا به معاونت ابتدایی اطلاع رسانی شود، قطعاً پیگیری و بررسی خواهد شد. اگر نیاز به ارائه آموزش‌های لازم باشد، این اقدامات انجام می‌شود. ما باید به طور مستمر بر ضرورت توجه به ابعاد تربیتی و نقش مدرسه به عنوان یک مکان تربیتی (نه صرفاً آموزشی) تأکید کنیم و بر توانمندسازی کادر مدرسه در این زمینه کار کنیم. معلمان، معاونان، مدیران و هر فردی که با دانش‌آموزان در ارتباط است، باید به طور مداوم تحت بازآموزی قرار گیرند.
حکیم زاده گفت: در مشارکتی که آموزش و پرورش در طرح نماد دارد، پیشنهاد توانمندسازی عوامل مدرسه در مناطق هدف ارائه شده است تا محیط مثبت یادگیری به عنوان یک محیط سالم تربیتی از نظر رفتاری و تعامل بین ارکان مدرسه با دانش‌آموزان و دانش‌آموزان با یکدیگر ایجاد شود.
تأکید بر حقوق دانش‌آموزان و پیگیری تخلفات
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش بیان کرد: تمامی مواردی که نشان‌دهنده بی‌توجهی به حقوق دانش‌آموزان باشد، توسط معاونت ابتدایی پیگیری می‌شود. اگر به دنبال یادگیری مؤثر هستیم، غفلت از ابعاد تربیتی مدرسه پذیرفتنی نیست. اگر دانش‌آموزان از حضور در مدرسه تجربه تربیتی مثبتی نداشته باشند، صرف آموزش مفاهیم درسی به تنهایی ارزشی نخواهد داشت.
آیا مدرسه می‌تواند دانش‌آموزان را اخراج کند؟
وی در پاسخ به این پرسش که آیا مدارس اجازه اخراج دانش‌آموزان را دارند، گفت: خیر. اصل بر حضور دانش‌آموزان در مدرسه است. تربیت به این معناست که اگر با دشواری‌هایی در رفتار دانش‌آموزان مواجه می‌شویم، هنر تربیتی ما این است که آنها را جذب کنیم و مشکلات رفتاری را برطرف کنیم برخورد سلبی یا پاک کردن صورت مسئله، کار مدرسه به عنوان یک مکان تربیتی نیست.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش بیان کرد: مدرسه با رسالت تربیتی که در سند تحول بنیادین برای آن تعریف شده است، باید به دانش‌آموزانی که نیاز به توجه بیشتری دارند، خدمات ویژه ارائه دهد. اخراج دانش‌آموزان یا اعمال خشونت در مدرسه نه تنها منجر به خروج آنها از سیستم آموزشی می‌شود، بلکه پیامد‌های گسترده‌تری برای خانواده و جامعه به همراه دارد. هزینه‌های این برخورد‌های سلبی بسیار سنگین است و می‌تواند به آسیب‌های اجتماعی و خشونت‌های گسترده در جامعه منجر شود.
اخراج دانش‌آموزان و هزینه سازی برای کشور
وی در پایان گفت: یکی از موضوعاتی که اخیراً بر آن تمرکز کرده‌ایم، بررسی هزینه‌های برخورد‌های سلبی با دانش‌آموزان در مدارس است. تحقیقات در کشور‌های مختلف نشان داده است که اخراج دانش‌آموزان از مدرسه نه تنها آنها را با کم‌سوادی مواجه می‌کند، بلکه می‌تواند به آسیب‌های اجتماعی گسترده‌تری منجر شود. این موضوع در برنامه‌های توانمندسازی معلمان نیز مورد توجه قرار گرفته است.
